Veroorzaakt Ozempic spierverlies?

Spieren en afvallen

Bij afvallen denk je waarschijnlijk vooral aan vet. Logisch, want dat is waar je vanaf wilt. Maar juist je spieren verdienen daarbij extra aandacht. 

Hoe meer spiermassa je hebt, hoe meer energie (calorieën) je verbrandt, zelfs in rust. 

Spieren behouden tijdens het afvallen helpt je om vet effectiever te verliezen en je streefgewicht te behouden.

Wil je afvallen? Dan is het net zo belangrijk om voldoende te bewegen en eiwitten binnen te krijgen als om minder calorieën te eten.

In het kort: Spieren helpen je om sneller vet te verbranden en op gewicht te blijven.

Wat doen spieren eigenlijk voor je?

Voor we dieper ingaan op spierverlies, is een korte opfrisles biologie wel zo handig: wat doen je spieren eigenlijk allemaal?

Een paar weetjes:

• Je lichaam telt meer dan 600 spieren, elk met een eigen functie.
• Er zijn drie soorten spieren: skeletspieren, gladde spieren en de hartspier.
• Skeletspieren kun je bewust aansturen en zorgen voor beweging, houding en kracht.
• Gladde spieren werken onbewust en regelen processen zoals je spijsvertering en bloeddoorstroming.
• Ook je hartspier werkt onbewust, die pompt dag en nacht bloed door je lichaam en wordt beschouwd als de hardst werkende spier die je hebt.

Al je spieren dragen bij aan je dagelijkse functioneren en gezondheid.

Sterke spieren verbeteren niet alleen je mobiliteit en evenwicht, maar helpen ook om bijvoorbeeld je bloedsuikerspiegel stabiel te houden, overgewicht te voorkomen en je immuunsysteem te ondersteunen. 

Net als de rest van je lichaam functioneren spieren het beste als je gezond eet en regelmatig beweegt. 

In het kort: Spieren zijn onmisbaar voor je algehele gezondheid, van bewegen tot stofwisseling en bloedsuikercontrole.

Spierverlies: het verborgen risico van afvallen

Wat veel mensen niet weten, is dat als je het getal op de weegschaal omlaag ziet gaan, je hoogstwaarschijnlijk niet alleen vet bent afgevallen, maar ook spiermassa. Dat zit als volgt.

Spieren zijn voortdurend in beweging, ook als jij dat niet bent. Dagelijks wordt 1 à 2% van je spiermassa afgebroken en weer opgebouwd. Dat betekent dat je spieren zich grofweg elke 50 tot 100 dagen volledig vernieuwen.

Je spierweefsel past zich slim aan aan je belasting: meer bewegen = sterkere spieren. Maar het omgekeerde geldt ook. Als je spieren minder te doen krijgen, breken ze razendsnel af.

Dat is waar het risico zit

Vanaf je 30e verlies je gemiddeld 1% spiermassa per jaar. Tegen de tijd dat je 80 bent, kun je daardoor de helft kwijt zijn van wat je ooit had, tenzij je actief blijft bewegen [1].

Ziekte of inactiviteit versnelt spierafbraak aanzienlijk. Slechts vijf dagen bedrust kan leiden tot 3,5% spiermassaverlies in één been, en tot 10% verlies in kracht. Na twee weken kan dat oplopen tot 8,5% spierverlies [1].

Afvallen kan dit versnellen

Afvallen kan het proces van spierafbraak versnellen. Medicijnen zoals Mounjaro en Ozempic helpen effectief bij gewichtsverlies, maar dat gewichtsverlies bestaat niet alleen uit vet. Onderzoek laat zien dat 20% tot 50% van het verloren gewicht bij GLP-1-medicatie uit vetvrije massa komt, waaronder spieren [2].

Dit risico is niet beperkt tot afvallen met injecties. Ook bij gewichtsverlies zonder medicijnen, denk aan een streng dieet of maagverkleining, is spierverlies een bekend effect.

Vooral mensen met een lager BMI lopen risico: als er minder vet beschikbaar is, haalt het lichaam sneller energie uit spierweefsel. Dat vergroot de kans op een minder gunstige lichaamssamenstelling. Oftewel, minder spiermassa, maar evenveel (of meer) vet dan voorheen. 

Dat is een van de redenen dat de medicatie alleen voorgeschreven wordt vanaf een BMI van 27.

In het kort: Spieren breken af en worden opgebouwd, dat is een continu proces. Gewichtsverlies kan spierafbraak versnellen.

Ozempic veroorzaakt dus spierverlies?

Spierverlies staat niet vermeld als een officiële bijwerking van Ozempic. De bezorgdheid draait meer om het effect van snel, aanzienlijk gewichtsverlies in het algemeen.

Zoals we al noemden komt gewichtsverlies zelden puur uit vetmassa. Als je afvalt verlies je vet, maar ook vetvrije massa, zoals spieren [3]. Hoeveel dat precies is, verschilt per persoon en hangt af van factoren zoals je leeftijd, gezondheid, voeding en bewegingsgewoonten.

Hoeveel spierverlies treedt er op bij Ozempic?

Ook bij GLP-1-medicatie zoals Ozempic en Wegovy komt spierverlies voor, al is het lastig om daar één percentage op te plakken.

Zo bleek uit het onderzoek dat we hierboven noemden, dat 20% tot 50% van het verloren gewicht bij GLP-1-medicatie uit vetvrije massa komt, waaronder spieren.

Maar er is ook een analyse geweest waarin zes studies werden bekeken met in totaal 1.541 volwassenen met overgewicht of obesitas [4]. Die lieten een duidelijke afname in gewicht zien, vooral door vetverlies. In sommige gevallen bleef de vetvrije massa stabiel, maar in andere studies maakte die tot wel 40% uit van het totale gewichtsverlies. 

Opvallend genoeg nam het aandeel vetvrije massa ten opzichte van het totale lichaamsgewicht toch toe, een signaal dat de lichaamssamenstelling er per saldo op vooruitging.

Waarom spierverlies een probleem is (voor meer dan alleen je kracht)

Spieren zorgen niet alleen voor kracht of een strakke look. Ze reguleren je stofwisseling, houden je bloedsuiker stabiel, en zijn essentieel voor herstel bij ziekte of operatie. Kortom: je spiermassa is een belangrijk fundament voor je algehele gezondheid.

Verlies je spiermassa, dan verlies je veel meer dan alleen kracht.

Minder spieren = meer risico

Spiermassa beïnvloedt je hele gezondheid. Minder spiermassa betekent:

• Minder kracht en stabiliteit
• Een hoger risico op vallen
• Trager herstel bij ziekte of na een operatie
• Grotere kans op terugval in vetmassa na het stoppen met afvallen
• Een lagere ruststofwisseling (je verbrandt minder calorieën in rust)
• Snellere vermoeidheid bij dagelijkse bezigheden
• Slechtere houding, met kans op rug- of gewrichtsklachten
• Verminderde botdichtheid
• Slechtere bloedsuikerregulatie

Extra belangrijk tijdens gewichtsverlies

Als je spiermassa afneemt, vertraagt je stofwisseling. Daardoor wordt het niet alleen moeilijker om vet te blijven verliezen, maar loop je ook meer kans om na je afslanktraject weer aan te komen. En dan met name in vet, niet in spiermassa.

Daarom is spierbehoud tijdens het afvallen ontzettend belangrijk. Het helpt je sterker, gezonder en stabieler te blijven. Niet alleen nu, maar ook op de lange termijn.

In het kort: Spierverlies is een reëel risico bij snel gewichtsverlies. Hoeveel dat precies is, verschilt, en hangt onder andere af van je voeding en activiteitsniveau. 

Hoe spierverlies voorkomen bij Ozempic?

En dan het goede nieuws: je kunt spierverlies voorkomen. Daar hoef je maar 2 dingen voor te doen: bewegen en voldoende eiwitten eten.

1. Krachttraining is key

Om je spiermassa te behouden, moet je bewegen. Daar kom je niet omheen. De beweegrichtlijnen van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) schrijven het volgende voor:

• Minimaal 150 – 300 minuten per week matig intensieve inspanning (zoals stevig wandelen, fietsen, rustig zwemmen), verspreid over meerdere dagen 
• Minimaal 2 keer per week spier- en botversterkende activiteiten. 
• Bij 65‑plussers is het advies: dit combineren met balansoefeningen dat je gemiddeld 2,5 uur per week matig intensief moet bewegen, 2 x per week spier- en botversterkende oefeningen moet doen en dit alles af moet wisselen met oefeningen ter verbetering van de balans.

Krachttraining is de meest effectieve manier om spiermassa te behouden en te vergroten, maar ook aerobe training helpt je om spiermassa te behouden tijdens gewichtsverlies [5].

Wil je beginnen met bewegen, maar weet je niet welke opties er zijn? Hier zijn een paar voorbeelden:

Krachttraining

• Gewichtheffen
• Weerstandsbanden gebruiken
• Oefeningen met lichaamsgewicht (bijvoorbeeld push-ups en sit-ups)
• Activiteiten zoals zwaar tuinieren

Aerobe training

• Wandelen, joggen, fietsen, zwemmen
• Dansen
• Traplopen

2. Eiwitten, eiwitten, eiwitten

Spieren bestaan grotendeels uit eiwitten, en om ze te behouden, heeft je lichaam dagelijks voldoende hoogwaardige eiwitten nodig.

Experts adviseren om per maaltijd zo’n 20-30 gram eiwit binnen te krijgen. Voor actieve volwassenen en ouderen komt dat neer op ongeveer 1,2 tot 1,6 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht per dag.

Uit een studie uit 2013 bleek dat mensen die 1,6 g/kg eiwit consumeerden, tijdens het afvallen meer vet en minder spiermassa verloren dan degenen die de standaardrichtlijn van 0,8 g/kg volgden [6]. 

Ook onderzoek uit 2021 bevestigt dat een verhoogde eiwitinname kan helpen om spierverlies tijdens gewichtsverlies aanzienlijk te beperken [7].

Gezonde eiwitbronnen zijn onder andere:

• Mager vlees (zoals kipfilet)
• Vis
• Griekse yoghurt en kwark
• Bonen, erwten en linzen
• Noten en zaden

In het kort: Beweging en eiwitrijke voeding zorgen voor spierherstel en -behoud, ook tijdens gewichtsverlies. Beweeg minimaal 150 minuten per week en eet 1,2 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht per dag. 

Moet je je zorgen maken over spierverlies door Ozempic?

Niet per se. Wel is het belangrijk om je bewust te zijn van het risico en je leefstijl aan te passen om mogelijk spierverlies te minimaliseren. 

Blijf voldoende eiwitten eten, blijf bewegen, zorg voor een goede nachtrust en focus niet alleen op de weegschaal, maar ook op je spierbehoud.

In het kort: Spierverlies is te voorkomen, door je voeding en beweging op peil te houden.

Wat als je stopt met medicatie?

Wanneer je stopt met het gebruik van GLP-1-medicatie, neemt je eetlust vaak weer toe. In combinatie met verminderde spiermassa kan dat betekenen dat je weer aankomt, maar vooral in vet.

En, omdat spieren het grootste deel van je rustmetabolisme bepalen, verbrand je in rust minder calorieën dan voordat je begon.

Zonder de juiste aanpak ontstaat er dus een ongunstige lichaamssamenstelling: meer vet, minder spier. Dit is waarom spierbehoud tijdens en na het gebruik van afslankmedicatie belangrijk is voor blijvend resultaat.

In het kort: Na stoppen met afslankmedicatie kom je makkelijker aan. Als je tijdens het gebruik je spiermassa behoudt, verklein je dit risico.

Conclusie

Veroorzaakt Ozempic, of andere gewichtsverliesmedicatie, spierverlies? Niet direct, maar het snelle gewichtsverlies dat ermee gepaard gaat kan dat wel veroorzaken.

Bij gewichtsverlies, ongeacht de afslankmethode, is spierverlies en risico en het behoud van spiermassa een belangrijk punt van aandacht

Want spieren zijn niet alleen belangrijk voor je kracht of uiterlijk, maar zijn een belangrijke pijler van je gezondheid en gewicht. 

Door regelmatig te trainen en eiwitrijk te eten, kun je je spieren behouden of zelfs laten groeien.

Wil je weten of afslankmedicatie iets voor jou is? Bij Wellis kijken we naar het hele plaatje: jouw lichaam, jouw doelen, jouw gezondheid. Vul onze korte vragenlijst in en ontdek wat er voor jou mogelijk is.